ارزیابی ژنتیکی مقاومت به خشکی در گندم نان

شناسایی ارقام مقاوم به خشکی 40 رقم گندم نان گندم یکی از مهم ترین محصولات کشاورزی در ایران و جهان می باشد. از مهم ترین محدودیت های کشت گندم در ایران کم آبی و خشکی سالی می باشد. بنابراین تحقیق جهت مقابله با خشکی امری اجتناب ناپذیر و ضروری به نظر می رسد. عملکرد دانه در محیط خشک و کم آب، به پتانسیل عملکردی و مقاومت به خشکی وابسته است. مقاومت به خشکی صفتی ،کمی و پیچیده است که شامل مکانیسم های مختلف می باشد. هدف از این تحقیق شناسایی ارقام مقاوم به خشکی در گندم نان می باشد. در سال زراعی 89-1388، 40 رقم گندم نان جهت شناسایی ارقام مقاوم به خشکی در دو شرایط نرمال و تنش رطوبتی مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این تحقیق از نه شاخص مقاومت و حساسیت به تنش خشکی شامل شاخص حساسیت به خشکی (ssi)، میانگین عملکرد (mp)، میانگین هندسی عملکرد (gmp)، شاخص مقاومت به خشکی (sti)، شاخص حساسیت به خشکی (tol)، شاخص پاسخ به خشکی (dri)، شیب خط رگرسیون عملکرد ارقام بر روی شاخص محیطی (?) و شاخص عملکرد (yi)، بر اساس عملکرد در شرایط نرمال و تنش رطوبتی استفاده شد. نتایج نشان داد که شاخص های sti ، gmp وmp تمایل به انتخاب ژنوتیپ های با پتانسیل عملکردی بالا دارند و از طرفی شاخص های tol و ? تمایل به انتخاب ژنوتیپ های با پتانسیل عملکردی پایین و عملکرد بالا در شرایط تنش خشکی دارند. از همه شاخص ها در تحلیل عاملی (fa) با چرخش محور ها استفاده شد.تحلیل عاملی نه شاخص را به دو عامل کاهش داد، که دو عامل اول، 6/96 درصد از کل تغییرات شاخص ها را توجیه می کردند. بر اساس این دو عامل ارقام مهدوی، پیشتاز، excalibur، بهار، رسول، چمران، اکبری، زرین و روشن بهترین رتبه را در بین 40 رقم گندم نان داشتند. در این تحقیق معادله ای به نام نمره مقاومت به خشکی (sts) پیشنهاد شد که نتایج بدست آمده از آن به نتایج تحلیل عاملی شبیه بود. در این معادله از همه شاخص ها استفاده شده است. بنابراین محاسبه نمره مقاومت به خشکی نسبت به تحلیل عاملی آسان تر است و از نمره مقاومت به خشکی، می-توان جهت شناسایی ارقام مقاوم به خشکی استفاده کرد. dri تنها شاخصی بود که فرار از خشکی را از دیگر مکانسیم های مقاومت به خشکی جدا می کرد. بر اساس dri و fa مهدوی به عنوان متحمل ترین رقم به خشکی شناخته شد. بنابراین می توان از این رقم در برنامه های اصلاحی جهت افزایش عملکرد در شرایط تنش خشکی استفاده کرد.